01 Księga Przysłów 8

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
 „Księga Przysłów 8:22 w interpretacji Świadków Jehowy”

Autor:

Jan Lewandowski

Do druku przygotował:

J 8:44 „Wy macie diabła za ojca i chcecie spełniać pożądania waszego ojca. Od początku był on zabójcą i w prawdzie nie wytrwał, bo prawdy w nim nie ma. Kiedy mówi kłamstwo, od siebie mówi, bo jest kłamcą i ojcem kłamstwa.”

Prz 30:5-6 „Każde słowo Boga w ogniu wypróbowane, tarczą jest dla tych, co Doń się uciekają.(6) Do słów Jego nic nie dodawaj, by cię nie skarał: nie uznał za kłamcę.”

Ap 22:18 „Ja świadczę każdemu, kto słucha słów proroctwa tej księgi: jeśliby ktoś do nich cokolwiek dołożył, Bóg mu dołoży plag zapisanych w tej księdze.”

Ap 22:19 „A jeśliby ktoś odjął co ze słów księgi tego proroctwa, to Bóg odejmie jego udział w drzewie życia i w Mieście Świętym - które są opisane w tej księdze.”

2Kor 4:2 „Unikamy postępowania ukrywającego sprawy hańbiące, nie uciekamy się do żadnych podstępów ani nie fałszujemy słowa Bożego, lecz okazywaniem prawdy przedstawiamy siebie samych w obliczu Boga osądowi sumienia każdego człowieka.”

Prz 19:5 „Fałszywy świadek nie ujdzie karania, kto kłamstwem oddycha, nie zdoła się wymknąć.”

Prz 19:9 „Fałszywy świadek nie ujdzie karania, zginie - kto kłamstwem oddycha.”

Prz 28:13 „Nie zazna szczęścia, kto błędy swe ukrywa; kto je wyznaje, porzuca - ten miłosierdzia dostąpi.”

Syr 34:4 „Co można oczyścić rzeczą nieczystą? Z kłamstwa jakaż może wyjść prawda?”
Ap 22:15 „Na zewnątrz są psy, guślarze, rozpustnicy, zabójcy, bałwochwalcy i każdy, kto kłamstwo kocha i nim żyje.”

Syr 36:19 „Jak podniebienie rozróżni pokarm z dziczyzny, tak serce mądre - mowy kłamliwe.”

Ef 5:6-17 „Niechaj was nikt nie zwodzi próżnymi słowami, bo przez te [grzechy] nadchodzi gniew Boży na buntowników.(7) Nie miejcie więc z nimi nic wspólnego!(8) Niegdyś bowiem byliście ciemnością, lecz teraz jesteście światłością w Panu: postępujcie jak dzieci światłości!(9) Owocem bowiem światłości jest wszelka prawość i sprawiedliwość, i prawda.(10) Badajcie, co jest miłe Panu.(11) I nie miejcie udziału w bezowocnych czynach ciemności, a raczej piętnując, nawracajcie [tamtych]!(12) O tym bowiem, co u nich się dzieje po kryjomu, wstyd nawet mówić.(13) Natomiast wszystkie te rzeczy piętnowane stają się jawne dzięki światłu, bo wszystko, co staje się jawne, jest światłem.(14) Dlatego się mówi: Zbudź się, o śpiący, i powstań z martwych, a zajaśnieje ci Chrystus.(15) Baczcie więc pilnie, jak postępujecie, nie jako niemądrzy, ale jako mądrzy.(16) Wyzyskujcie chwilę sposobną, bo dni są złe.(17) Nie bądźcie przeto nierozsądni, lecz usiłujcie zrozumieć, co jest wolą Pana.”

J 8:32 „i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli.”

Strona WWW:

Świadkowie Jehowy lubią werset z księgi Przysłów 8:22. Przytoczmy ten wers w brzmieniu oddanym według ich Biblii:

„Jehowa mnie utworzył jako początek swej drogi, najwcześniejsze ze swych dawnych dzieł” (Przekład Nowego Świata, edycja polska 1997).

Szerszy kontekst 8 rozdziału księgi Przysłów wskazuje, że narratorem tych słów jest istota określona jako „mądrość”. Świadkowie Jehowy idą dalej w swej interpretacji i odnoszą ten werset do Jezusa uważając, że Biblia w tym miejscu naucza o tym, że Jezus został stworzony (por. broszurę Świadków Jehowy pt. Czy wierzyć w Trójcę, Brooklyn 1989, str. 14). Taki sposób rozumowania po raz kolejny obnaża jednak ich ignorancję i powierzchowność w znajomości tematu. Sposób interpretacji przez Świadków Jehowy wersu z Przysłów 8:22 to dobry przykład, na którym można dobrze ukazać jak jednostronne i spłycone jest podejście Świadków Jehowy do tekstu biblijnego. W podejściu tym widać rażący brak głębi interpretacyjnej, tak istotnej przy badaniu tekstu biblijnego, z którym nieodłącznie wiąże się zagadnienie wielopłaszczyznowości. Owa wielopłaszczyznowość jest przez Świadków ignorowana. Aby to ukazać przejdźmy zatem do wszechstronnych rozważań nad naszym tekstem z Prz 8:22.

Po pierwsze, rozważmy słówko „utworzył” z Prz 8:22. Słówko to pada w Biblii Świadków Jehowy, ale nie tylko, bo także w Biblii Tysiąclecia, czy w Biblii warszawskiej. Świadkom Jehowy wydaje się zatem, że wers ten naucza o „stworzeniu” Jezusa. Jednakże sprawa nie jest wcale tak jednoznaczna jak się Świadkom Jehowy wydaje, z kilku powodów. Wymienię je w punktach:

1) Po pierwsze, hebrajskie słowo które w tekście Prz 8:22 tłumaczy się jako „utworzył” to „qanah”, którego znaczenie podstawowe to „nabył”. To sprawia, że różni się ono znacznie od czasownika „bara”– „stworzył”, które w Biblii hebrajskiej jest najwłaściwszym słowem używanym na określenie procesu stwarzania (por. Rdz 1:1). Gdyby autor biblijny chciał w sposób nie pozostawiający żadnych wątpliwości stwierdzić w Prz 8:22, że mądrość została stworzona, to użyłby tu słowa „bara”. Użył jednak czasownika „qanah”, które jest o wiele mniej jednoznaczne. Czasownik „qanah” pochodzi od „qen, qinnah” – „gniazdo, nora, legowisko”, i etymologicznie znaczenie jego odnosi się do „posiadania w swoim gnieździe”, lub „przynoszenia do swojego gniazda”, „sprawiania aby było w gnieździe”, itd. Później „gniazdo” zaczęło się odnosić do ”domu”, „mieszkania”, „tego co się posiada”. Można ten czasownik przetłumaczyć na „utworzył”, ale nie jest to najlepsze tłumaczenie, bowiem w języku polskim słowo „utworzył” ma takie konotacje znaczeniowe, że ewidentnie kojarzy się z tworzeniem ex nihilo (z niczego). Tego zaś termin „qanah” z Prz 8:22 nie miał zamiaru bezspornie udowadniać. Aby to dostrzec wystarczy się przyjrzeć innym znaczeniom w jakich występuje to słówko w Biblii. Na przykład, czasownik „qanah” występuje także w Księdze Przysłów 4:7, gdzie w żadnym wypadku nie oznacza on już „stwarzania”. W wersie tym nawet Biblia Świadków Jehowy nie tłumaczy słówka „qanah” w ten sposób, oddając go inaczej – jako „nabył”, a nie stworzył.

„Nabywaj mądrości; i ze wszystkim, czego nabywasz, nabywaj zrozumienia” (Przekład Nowego Świata, edycja jak wyżej).

Również inne Biblie oddają w ten sposób czasownik „qanah” z Prz 4:7:

„Podstawą mądrości: zdobywaj mądrość, za wszystko, co masz, mądrości nabywaj!” (Biblia Tysiąclecia)

„Początkiem wszystkiego jest mądrość, nabywajże mądrości, a za wszystkę majętność twoję nabywaj roztropności” (Biblia Gdańska)

„Początek mądrości jest taki: Nabywaj mądrości, i za wszystko, co masz, nabywaj rozumu!” (Biblia Warszawska)

Zatem bezspornie mamy tu „nabywaj”, a nie „stwarzaj”.

Ponadto, hebrajskie „qanah” jest też w innych miejscach Biblii używane w znaczeniu „nabyć, posiąść”. Oto te miejsca:

Rdz 25:10; Rdz 47:19, 22; Rdz 49:30; Rdz 50:13; Kpł 25:14; Pwt Pr 28:68; Joz 24:32; Rt 4:4, 8; 2 Sm 12:3; 1 Krn 21:24; Prz 4:5; Prz 16;16; Prz 19:8; Prz 23:23; Iz 43:24; Jr 32:7-8 (aż cztery razy występuje tu „qanah” w znaczeniu „nabyć”), Jr 32:25.

Również Biblia Świadków Jehowy tłumaczy w tych wszystkich miejscach słowo „qanah” w znaczeniu „nabyć”. Ponadto, z powyższego zestawu widzimy, że autor księgi Przysłów ewidentnie i aż w 5 miejscach swej księgi używa słowa „qanah” w znaczeniu –„mieć , posiadać, nabyć”. Czemu więc w Prz 8:22 miałby zmienić zdanie iż użyć tego słowa w odmiennym znaczeniu, tzn. w znaczeniu „stworzył”, jak chcą tego Świadkowie Jehowy?

Biblia używa słowa qanah tylko trzy razy w znaczeniu „stworzyć” (Rdz 14:19, 22 Rdz 14:22).

2) Świadkowie Jehowy starają się sprawić wrażenie, że czasownik „qanah” z Prz 8:22 powinien wręcz być oddany jako – „utworzyć”, bowiem nawet Biblia Warszawska i katolickie Biblie - BP (Biblia Poznańska) i BT (Biblia Tysiąclecia) oddają tu słowo „qanah” w sensie „stworzyć” (por. książkę Świadków Jehowy pt. Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, Brooklyn 1991, str. 373).

Argument ten jest bardzo słaby i nie dowodzi, że „qanah” w Prz 8:22 powinno być przetłumaczone w sensie „stworzył”, bowiem inne Biblie tak tego zwrotu już w Prz 8:22 nie tłumaczą. Dla przykładu, Biblia Gdańska oddaje wers z Prz 8:22 w ten oto sposób:

„Pan mię miał przy początku drogi swej, przed sprawami swemi, przed wszystkiemi czasy”.

Biblia Wujka zaś oddaje Prz 8:22 w ten oto sposób:

„Pan mię posiągł na początku dróg swoich, pierwej niźli co czynił z początku”.

To tylko dwa z brzegu przykłady, które pokazują, że nie jest uzasadniona sugerowana przez Świadków Jehowy jedyna możliwość tłumaczenia słowa „qanah” w znaczeniu stworzył.

3) Po trzecie wreszcie zauważmy, że Biblia nigdzie nie popiera wprost wniosku, że mądrość w Prz 8:22 to Jezus. Od Świadków Jehowy, którzy na poparcie czegoś w co wierzymy domagają się od nas zawsze bezpośredniego wersu w Biblii, i my także domagajmy się bezpośredniego wersetu na poparcie ich tezy, wedle której w Prz 8:22 mowa o Jezusie a nie kimś innym.

4) Swego rodzaju ratunkiem dla Świadków Jehowy mógłby być fakt, zgodnie z którym wiemy, że „qanah” z Prz 8:22 zostało przetłumaczone w Septuagincie na greckie „ektisen”, jakie w LXX rzeczywiście jest używane w znaczeniu „stworzyć” (np. Rdz 14:19, 22; Pwt Pr 4:32; Pwt Pr 32:6; Mal 2:10). Fakt ten jednak o niczym nie przesądza. Atenagoras z Aten, rodowity Grek, piszący w roku 177 swe dzieło pt. Prośba za chrześcijanami cytował (Atenagoras, tamże X) wers z Prz 8:22 wedle LXX, odnosząc greckie słowo „ektisen” do Jezusa, którego jednak w żadnym wypadku nie uważał za stworzonego, gdyż linijkę wcześniej zaznaczał o Chrystusie:

„Jeśli zaś powodowani waszą nadzwyczajną inteligencją pragniecie rozważyć, kim jest Syn, powiem krótko: jest On pierwszym potomkiem Ojca, nie jako istota stworzona (Bóg bowiem od początku będąc wiecznym Rozumem posiadał w sobie Słowo-Logos, bo odwiecznie jest istotą rozumną), lecz jako byt, który od Ojca się wywodzi, (....)” (Atenagoras z Aten, Prośba za chrześcijanami, X, wydanie PAX, Warszawa 1985, str. 39, podkreślenie od JL).

Podobnie rozumował Orygenes, który również uważał iż Mądrość z Prz 8:22 to Jezus:

„Wyższość Jego polegała jeszcze bardziej na tym, że był On Mądrością, która mówi: Pan mnie stworzył na początku dróg swoich, pośród dzieł swoich, pierwej, niźli co uczynił i od wieków jestem stworzona, od początku, pierwej nim uczynił ziemię” (Orygenes, Komentarz do Ewangelii Według Mateusza, XVII, 14, WAM - Kraków 1998, str. 340).

Jednakże, sam fakt, że Orygenes odnosił słówko ektisen („stworzył”) z Prz 8:22 (wedle LXX) do Jezusa nie oznacza wcale, że uważał on Jezusa za Istotę stworzoną ex nihilo. Orygenes bowiem w sposób bardzo wyraźny podkreślał w swych dziełach, że Jezus jest niestworzony. Oto kilka cytatów z innych jego dzieł, w których wyraźnie o tym czytamy:

„Nikt bowiem nie może godnie pojąć niestworzonego i pierworodnego wszelkiego stworzenia, tylko Ojciec, który go zrodził” (Orygenes, Przeciw Celsusowi, VI, 17, podkreślenie od JL).

W swym Komentarzu Listu do Hebrajczyków Orygenes pisał o Jezusie, że „nie było takiej chwili, w której nie istniał” (za Pamfil z Cezarei, Obrona Orygenesa, III).

Nawet Strażnica z 15 lipca 2001 cytowała fragmenty z dzieł Orygenesa, z których wynikało, że według niego Jezus nie jest stworzony. Czytamy we wspomnianej Strażnicy: „Na przykład w dziele O Zasadach Orygenes opisał Jezusa jako ‘jednorodzonego Syna, który wprawdzie narodził się, jednakże bez jakiegokolwiek początku’” (str. 30, podkreślenie od JL).

Myślę, że te fakty są bardzo wymowne i nie wymagają komentarza. Warto o tym pamiętać, bowiem Świadkowie Jehowy często próbują „ukazywać” w dyskusjach, że pisarze wczesnochrześcijańscy cytowali w odniesieniu do Jezusa wers Prz 8:22 ze słowem „stworzył”. Jest to prawda, wszyscy pisarze wczesnochrześcijańscy odnosili Prz 8:22 do Jezusa, wyjątkiem byli tu jedynie Teofil z Antiochii i Ireneusz, którzy odnosili mądrość z Prz 8:22 do Ducha świętego (por. Źródła myśli teologicznej IV, Tertulian, Przeciw Prakseaszowi, Hipolit, Przeciw Noetosowi, wydawnictwo WAM, Kraków 1997, str. 42, przypis nr 30). Jednakże to, że pisarze wczesnochrześcijańscy odnosili Prz 8:22 do Jezusa wcale jak widać po powyższym przykładzie Greka Atenagorasa i Orygenesa nie musiało oznaczać, że pisarze ci uważali tak jak dziś uważają Świadkowie Jehowy, iż Prz 8:22 musi uczyć o stworzeniu Jezusa. Każdy kto chce wyciągnąć za wszelką cenę przeciwny wniosek musi się liczyć z tym, że tylko ignorancja lub zła wola może doprowadzić do jasnego zaprzeczenia oczywistym faktom w tym przypadku.

Podsumowanie

Hebrajskie słówko „qanah” z Prz 8:22 nie musi wcale oznaczać, że istota określona jako mądrość w 8 rozdziale księgi Przysłów, musiała być stworzona. Pierwotne znaczenie terminu „qanah” to „nabyć, posiąść”. Nawet Biblia Świadków Jehowy tłumaczy termin „qanah” w znaczeniu „nabyć” w Prz 4:7. Przytaczane przez Świadków Jehowy katolickie Biblie BP i BT tłumacza co prawda „qanah” w Prz 8:22 w sensie „stworzyć”, ale nie wynika z tego żadna konieczność dla takiego właśnie oddania tego terminu, skoro inne Biblie (Biblia Gdańska i Wujka) nie tłumaczą już terminu „qanah” w Prz 8:22 przy pomocy słowa stworzyć. Septuaginta tłumaczy „qanah” na greckie „ektisen”, które może znaczyć „stworzyć”. Jednakże grekojęzyczni autorzy piszący po grecku w czasach bliskich Nowego Testamentu nie rozumieją greckiego ektisen z Prz 8:22 w sensie stwarzać ex nihilo. Ponadto, Biblia nigdzie wyraźnie nie uczy, że mądrość z 8 rozdziału księgi Przysłów to Jezus Chrystus.

[10 2002]

5