1.1 Przedstaw sposoby ukazywania ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

"Przedstaw sposoby ukazywania wojny na wybranych przykładach literackich i filmowych"

1. Iliada

2. Kamienie na szaniec

3. Konrad walenrod

4. Pieśń o Rolandzie

5. Szeregowiec Rayan Film

-Wojna- to słowo brzmiące złowieszczo, niesie ze sobą same negatywne skojarzenia

-Z punktu widzenia naukowca

Człowiek to drapieżnik, jak i one posiadamy oczy z przodu głowy, by trafnie ocenić odległość od ofiary. Mężczyźni są „zaprogramowani” przez matkę naturę by zdobywać nowe terytoria i wszystko co się z tym wiąże. Tak ludzie zaczęli konkurować, najpierw na niewielka skale.

-Przez dziesiątki lat ludzie walczyli o lepsze legowisko, większy kawałek mięsa, czy względy kobiety. Tak wyglądały początki wojen. Kiedy zauważono iż większa maczuga, czy też grubsze odzienie dają przewagę nad przeciwnikiem zaczął się swoisty wyścig, wyścig zbrojeń.

-Wojna była postrzega zupełnie inaczej niżeli w dawnych czasach. Poeci gloryfikowali walczących, przypisywali im boskie cechy. Patrząc oczyma dowódców zachwycali się krwią plamiąca trawę.

-Od wieków artyści wszystkich epok czerpali natchnienie z tych starć, patrząc na walczących dostrzegali w nich odwagę, męstwo i siłę. Tak i dziś możemy poczuć się jak antyczny wojownik walczący z doświadczonym i dotąd niezwyciężonym przeciwnikiem czytając dzieła Homera

W " Iliadzie" przedstawiono tylko wycinek konfliktu, która wybuchł z powodu Parysa. Wykorzystując nieobecność Menelaosa złamał on prawo gościnności i porwał żonę króla Sparty, Helenę. Autor w swoim dziele opisał wydarzenia dziejące się w dziesiątym roku walk grecko- trojańskich. Utwór ten to szczegółowy opis oblężeń, pojedynków oraz ciężkich bitew. Jednym z ważniejszych wydarzeń była walka dwóch wojowników Achillesa i Hektora. Wspaniałe, pełne nieoczekiwanych zwrotów akcji starcie, kończy się śmiercią Trojanina. Syn Priama w ostatnich słowach błagał o litość, jednak Achilles mszcząc się za zabicie przyjaciela dotrzymał słowa i zbezcześcił ciało przegranego włócząc je po polu walki. Wojna w "Iliadzie" przedstawiona została jako wielkie widowisko, wspaniały spektakl, w którym biorą udział mieszkańcy Góry Olimp oraz waleczni żołnierze. Dzieło zostało napisane wzniosłym, patetyczny stylem, ukazującym wagę przedstawianych wydarzeń. Jednak mimo całej gloryfikacji żołnierskiego fachu, nie ma tu przyzwolenia na wojnę. Wystarczy przeczytać o wielkim bólu Achillesa jakiego doznał po śmierci Patroklesa, posłuchać pełnej cierpienia skargi Andromachy żegnającej Hektora idącego na pewną śmierć, czy błagań załamanego Priama po śmierci syna, by przekonać się, że konflikt zbrojny to wielkie zło. Każda walka była inna, ale łączy je śmierć i nie ważne czy to grecka bitwa czy walka knechtów.

W  wojny były na porządku dziennym. Kwitła  rycerska, powstawały tak zwane pieśni o czynach, w których wychwalano wielkich bohaterów. Pieśń o Rolandzie jest najbardziej znanych utworów literackich, w którym występuje motyw walki z niewiernymi, jak nazywano Saracenów. Pierwsze wersje tego utworu pochodzą najprawdopodobniej z XII wieku, zaś przez kolejne stulecia powstawały następne odmiany tej pieśni.

Kluczowym momentem utworu jest powierzenie tylnej straży Rolandowi, który był ulubieńcem króla. Gdy rycerze zostali zaskoczeni przez wrogów.  jako dowódca oddziału długo zwlekał z wezwaniem pomocy. Nie chciał zadąć w róg, ponieważ bał się, że taki czyn będzie uznany za tchórzostwo i splami jego honor. Oddział stoczył więc samotny bój z znacznie liczniejszym przeciwnikiem. Wojowie bronili się do samego końca. Główny bohater wolał umrzeć, niż narazić się na niesławę przez zawrócenie wojsk cesarza. Anonimowy autor zachwyca się bitwą, jej okrucieństwem i barbarzyńskimi czynami. Oto jej opis:

" Bitwa jest cudowna; staje się coraz zażartsza. Francuzi walą krzepko i wściekle. Przecinają pięści, boki, krzyże, przeszywają odzież do żywego ciał i krew płynie jasnym strumieniem po zielonej trawie(...) Bitwa jest cudowna i wielka. Francuzi walą ciemnymi kopiami. Gdybyście widzieli tyle cierpień, tyle ludzi nieżywych, rannych, okrwawionych!"

Obraz wojny przedstawiony w tym dziele nie jest jednoznacznie negatywny. Opisy zachwytu autora śmiercią i widokiem pola walki dowodzi iż postrzeganie wojny zależy od środowiska w jakim wychowuje się człowiek. Jednak mimo nawet najbardziej patologicznych wyznani w naszym odczuciu średniowieczny zachwyt dla czynu rycerskiego, pełnego odwagi, ale też okrucieństwa, był powszechny. Ceniono wielkich rycerzy walczących z poganami w obronie wary chrześcijańskiej. Dziś na wyprawy krzyżowe patrzymy zupełnie inaczej. Szczytne hasła, pod którymi walczyli ci rycerze budzą dziś wątpliwości. Czy można bowiem w imię obrony religii i wiary w miłosiernego , zabijać innych ludzi i skazywać tysiące osób na cierpienie? Wojna wywiera nieodwracalnie wpływa na psychikę człowieka, doprowadza do zniszczeń, powoduje bezsensowną śmierć. Ukazywane są jej przyczyny i skutki, a często dokładny przebieg. Jak łatwo zauważyć istnieją dwa sposoby walki, taktyka lisa i taktyka lwa. Lis w kulturze europejskiej symbolizuje przebiegłość spryt i działanie w ukryciu. Lew natomiast to odzwierciedlenie siły, brutalności oraz odwagi „Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza wprowadza do literatury pojęcie  „wallenrodyzmu”. Jest to postawa „lisa” wymagająca użycia nieetycznych metod na przykład zdrady dla osiągnięcia celu. Wallenrod musi dokonać wyboru między zwycięstwem, a honorem. Opowieść Mickiewicza ukazuje bohatera który pod naciskiem okoliczności i zgodnie z oczekiwaniami wspólnoty i w jej interesie przenika w szeregi wrogów aby pomścić swoich towarzyszy, zniweczyć plany najeźdźcy. Konrad w roli rycerza Waltera musi wyrzec sie zasad etycznych, wszelkich skrupułów aby uratować Litwę. Zostaje Wielkim Mistrzem Zakonu i prowadzi Krzyżaków do klęski. Poświęca się dla ojczyzny, pozbawia honoru i prawa obywatelstwa wśród ludzi godnych sławy, posuwa się do podstępu staje się bohaterem zdrajcą. Podejmuje walkę w sposób skryty, spiskowy, nie zgodny a tradycją etyki rycerskiej, ale jest to jedyna droga do pokonania wroga. Wojna to nie tylko otwarta walka, to także poświęcenie całego swojego życia, oraz honoru w imię wyzwolenia kraju.

- Tak też dzisiejsi artyści, reżyserzy ukazują poświęcenie żołnierzy. Oddając należny im szacunek, jednocześnie ukazują okrucieństwo wojny. Tak przedstawiona uczy szacunku dla ofiar i dezaprobaty dla niej.

II wojna to coś więcej niżeli potyczka sąsiadów. To obraz śmierci i zniszczenia.

-To temat powstań

-To obraz okupowanego kraju

-To wizja obozów koncentracyjnych

Takie realia wojny ukazuje nam Książka Aleksandra kamińskiego „Kamienie na szaniec” przenosi ona czytelnika w lata II wojny światowej, do okupowanej i zniszczonej działaniami wojennymi Warszawy. W tym okresie Warszawa była jedną z najbardziej zniszczonych stolic ówczesnej Europy. Była miastem, w którym żyli obok siebie Polacy i Niemcy. Polacy po dotkliwej klęsce, na którą nie byli przygotowani przyjmowali dwie postawy wobec okupanta: albo starali się dostosowywać do trybu życia, jaki został im narzucony, albo też starali się aktywnie działać w polskich organizacjach podziemnych, sabotując okupanta. Niemcy natomiast za pomocą propagandy antypolskiej i za pomocą różnorakich zarządzeń i rozporządzeń starali się wyniszczyć wszystko, co symbolizowało polską tożsamość narodową. Obraz zniszczonej nalotami Warszawy wyłania się z opisu miasta po powrocie do niego głównych bohaterów powieści Kamińskiego w październiku 1939 roku. Narrator określił ją jako miasto grozy. Ruch na ulicach utrudniały gruzy, a w oknach ocalałych domów nie było szyb. W mieszkaniach nie było światła, wody i gazu, a na każdym domu widoczne były ślady po uderzeniach bomb. Co jakiś czas pojawiały się oddziały żołnierzy, ubranych we wrogie szarozielone mundury, a po ulicach przesuwały się zielone, policyjne samochody. Już w tych pierwszych dniach okupacji rozpoczęło swoją działalność gestapo, zaczęły się pierwsze rewizje i pierwsze aresztowania. Na przejętych przez okupanta budynkach administracyjnych wisiały ogromne flagi hitlerowskie, a w całym mieście rozwieszano plakaty propagandowe. Niemcy zakładali sieć sklepów mięsnych, przeznaczonych wyłącznie dla obywateli niemieckich, co podkreślało granice uprzywilejowania i pogłębiało poczucie nędzy Polaków, którzy mieli problem ze zdobyciem jedzenia. W tym opanowanym przez nieprzyjaciela i zniszczonym mieście ludność warszawska starała się wieść w miarę normalne życie. Młodzi ludzie starali się kończyć szkoły na organizowanych tajnych kompletach, podejmowali się każdego zajęcia, na przykład wstawiania okien, czy wyrębu lasu. Ludzie żyli w nieustannym strachu przed aresztowaniami i łapankami. Wraz z upływem dni w mieście rozwijała się działalność konspiracyjna, w 1 marca 1941 bohaterowie związali się z organizacja „Wawer” która prowadziła akcje Małego Sabotażu podejmujące walkę nie tylko a okupantem, ale również z Polakami, którzy współpracowali z Niemcami. Po półtorarocznej służbie chłopców z „Buków” przeniesiono do grup szturmowych prowadzących czynna akcje bojową. Kiedy pojmano Rudego, przesłuchiwano go bijąc do nieprzytomności w skutek czego zmarł, gdy zastrzelono Alka, Zośka zmienił się nie do poznania, a w pięć miesięcy później w trakcie jednej z akcji zginął od kuli. Tak wojna wpływa na losy ludzi, przekształcając chłopców z harcerstwa, w żołnierzy w ciągu kilku niemalże dni. Poza zapałem nieposiadających żadnych umiejętności wojskowych.

Tak i w przypadku dzieła Stevena Spielberga pod tytułem „Szeregowiec Rayan” stworzonego w 1998 roku. film zaczyna się akcją w Normandii. W tak zwanym. dniu „D” sprzymierzone wojska Stanów Zjednoczonych, francuskie, kanadyjskie, angielskie i wiele innych przeprowadzają desant na Normandię, którą to zajęli niemieccy żołnierze.

- Szeregowiec Rayan

Na plaży Omaha dochodzi do wielkiej rzezi. Tylko nielicznym udaje się przetrwać w gąszczu kul CKM'ów. Scena ta idealnie obrazuje okrucieństwo wojny, bezwzględność śmierci oraz niemoc jednostki, która samotnie niema szans na przetrwanie

Jak widać, wojna  to okrucieństwo, zdziczenie, masowa zagłada, degradacja wartości i redukcja osobowości, uwikłanie ofiar w zbrodniczy system. Zakłócenie harmonii świata pociągnęło za sobą degradację wszelkich wartości. Nie ważne czy to antyk, średniowiecze, czy bliższe nam czasy. Artyści czerpią z niej natchnienie, nigdy jednak nie zapominając o ofiarach

dynamiczne zdjęcia Polaka - Janusza Kamińskiego.

Literatura współczesna każe myśleć o wojnie w kategoriach apokaliptycznych, etycznych, egzystencjalnych, wiąże ją z rozważaniami o kondycji ludzkiej, o złu, o sensie dziejów. Należy do nich przede wszystkim niezrozumiała dla nas, żyjących w pokoju: akceptacja zbrodni, przystosowanie się do bezprawia, zobojętnienie wobec masowej śmierci i cierpienia. Jan Paweł II podczas jednej z wygłaszanych homilii powiedział słowa: „ Bywa nieraz, że (...) stajemy w obliczu prawd, dal których brakuje nam słów..."

. Po opanowaniu plaży zjednoczeni żołnierze przejmują kolejne terytoria ziem Francji. Kapitan John H. Miller dostaje rozkaz od najwyższych władz że ma uratować czwartego i ostatniego z braci Ryan, który nie został jeszcze zabity w wojnie. Miller zbiera mały oddział i narażając własne życie wyruszają w głąb lądu w poszukiwania Ryana . Sami są przekonani że on na pewno nie żyje i nie warto poświęcać życia tylu ludzi naraz, ale muszą wypełnić rozkaz. Władze wojskowe USA chcą w ten sposób zmniejszyć ból matki braci.