014 LENINGRAD 1941-1944 - RYSZARD ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
WST
Ę
P
Bitwa o Leningrad stanowi jedno z wa
Ŝ
niejszych wydarze
ń
w dziejach
II wojny
ś
wiatowej. Toczyły si
ę
tutaj walki na ogromn
ą
skal
ę
i z wielk
ą
zaci
ę
to
ś
ci
ą
. Przez 900 dni broniło si
ę
trzymilionowe miasto, drugie pod
wzgl
ę
dem znaczenia w Zwi
ą
zku Radzieckim. Jego obrona miała du
Ŝ
y
wpływ na ogólny wynik wojny. Dokonała si
ę
ona za straszliw
ą
cen
ę
Ŝ
ycia blisko miliona mieszka
ń
ców i zniszczenia miasta.
Leningrad był jednym z głównych celów uderze
ń
wojsk niemieckich
na Zwi
ą
zek Radziecki. 5 grudnia 1940 roku generał Franz Haider, szef
sztabu Naczelnego Dowództwa Wojsk L
ą
dowych, na naradzie
wy
Ŝ
szych dowódców niemieckich sił zbrojnych wygłosił referat oparty
na studiach nad planem wojny ze Zwi
ą
zkiem Radzieckim, nazywanym
wtedy „Otto", i na rezultatach gier wojennych po
ś
wi
ę
conych temu
tematowi. Plan przewidywał uderzenia zgrupowa
ń
niemieckich na
wojska radzieckie ustawione na skrzydłach, a wi
ę
c na Kijów i
Leningrad, co miałoby nast
ą
pi
ć
przed rozpocz
ę
ciem natarcia na
Moskw
ę
. Plan został przyj
ę
ty i podpisany przez Hitlera 17 grudnia 1940
roku, zyskuj
ą
c now
ą
nazw
ę
„Barbarossa".
Dlaczego wła
ś
nie Leningrad miał sta
ć
si
ę
jednym z pierwszych celów
uderzenia niemieckiego?
Przede wszystkim miasto to miało ogromne znaczenie dla Zwi
ą
zku
Radzieckiego. W
ś
wiadomo
ś
ci Rosjan, zwłaszcza starszego pokolenia,
Leningrad — to druga stolica ZSRR, du
Ŝ
y o
ś
rodek przemysłowy i
kulturalny, wa
Ŝ
ny port i baza wojenna na Bałtyku, „pomost" do pa
ń
stw
skandynawskich, bardzo wa
Ŝ
ny w
ę
zeł komunikacyjny, ł
ą
cz
ą
cy
ś
rodkow
ą
Rosj
ę
z obszarami północnymi. Gdyby wi
ę
c Niemcom udało
si
ę
opanowa
ć
Leningrad, byłby to ogromny
6
uszczerbek dla potencjału gospodarczego Zwi
ą
zku Radzieckiego. Ponadto
zostałyby przeci
ę
te linie komunikacyjne ł
ą
cz
ą
ce Moskw
ę
z Murma
ń
skiem
i Archangielskiem — wa
Ŝ
nymi portami morskimi, a tak
Ŝ
e Niemcy
odepchn
ę
liby pa
ń
stwo radzieckie od Bałtyku. Dlatego dowództwo
hitlerowskie tak uparcie d
ąŜ
yło do zdobycia tego miasta.
Zaj
ę
cie Leningradu miało dokona
ć
si
ę
wspólnie z Finlandi
ą
. W
grudniu 1940 roku Niemcy zawarły z ni
ą
porozumienie w sprawie udziału
w wojnie przeciwko Zwi
ą
zkowi Radzieckiemu. Nastawione
nacjonalistycznie koła rz
ą
dz
ą
ce w Finlandii nie mogły zapomnie
ć
,
Ŝ
e w
wyniku niedawnej wojny ze Zwi
ą
zkiem Radzieckim, trwaj
ą
cej od 30
wrze
ś
nia 1939 roku do 12 marca 1940 roku, granica fi
ń
sko-radziecka została
przesuni
ę
ta o 150 kilometrów na północny zachód od Leningradu,
Zwi
ą
zek Radziecki przej
ą
ł Przesmyk Karelski z Wyborgiem, północne
wybrze
Ŝ
e jeziora Ładoga z Sortaval
ą
, zachodni
ą
cz
ęść
Półwyspu
Rybackiego oraz w formie dzier
Ŝ
awy na 30 lat półwysep Hanko i
przylegaj
ą
ce do niego wyspy. Wojna ta była spowodowana d
ąŜ
eniami sił
imperialistycznych chc
ą
cych przekształci
ć
Finlandi
ę
w baz
ę
agresji na pół-
nocne obszary Zwi
ą
zku Radzieckiego. Ale reakcyjni przywódcy fi
ń
scy nie
potrafili wyci
ą
gn
ąć
wniosków z niepomy
ś
lnych dla swej armii działa
ń
wojennych i pałali
Ŝą
dz
ą
odwetu. Trzecia Rzesza w razie pomy
ś
lnego
wyniku działa
ń
wojennych obiecywała Finlandii Półwysep Kolski, Kareli
ę
Wschodni
ą
i Obwód Leningradzki.
Do zdobycia Leningradu dowództwo hitlerowskie przeznaczyło znaczne
siły:
—
na Dalekiej Północy stała armia „Norwegia", w składzie czterech
dywizji niemieckich i dwóch fi
ń
skich. Miała uderza
ć
w kierunku na
Murma
ń
sk, Kandałaksz
ę
i Ucht
ę
;
—
na południe od jezior Oulu a
Ŝ
do Zatoki Fi
ń
skiej miała działa
ć
armia
fi
ń
ska, w składzie czternastu dywizji piechoty, dwóch brygad piechoty i
brygady kawalerii, wspartych 77 samolotami niemieckiej 5 Floty
Powietrznej oraz 222 samolotami fi
ń
skimi;
—
z Prus Wschodnich od Bałtyku a
Ŝ
po Gołdap miała naciera
ć
Grupa
Armii „Północ", składaj
ą
ca si
ę
z 16 i 18 armii, licz
ą
cych ł
ą
cznie
dwadzie
ś
cia trzy dywizje, oraz z 4 grupy pancernej w składzie trzech
dywizji pancernych i tylu
Ŝ
zmechanizowanych, w sumie 600 czołgów.
Wspierało j
ą
66 samolotów 1 Floty Powietrznej. Uderzaj
ą
c z rejonu Tyl
Ŝ
y
na Dyneburg — Opoczk
ę
— Psków, siłami 4 grupy pancernej oraz
zgrupowa
ń
uderzeniowych 16 i 18 armii powinna porozcina
ć
front wojsk
radzieckich, skierowa
ć
jednostki pancerne w rejon Pskowa i nie dopu
ś
ci
ć
do odej
ś
cia zdolnych do walki oddziałów Armii Czerwonej z obszaru
nadbałty-
7
ckiego na wschód. Wykonanie tych zada
ń
stworzyłoby Grupie Armii
„Północ" dogodne warunki do uderzenia na Leningrad.
W przeddzie
ń
agresji na ZSRR została wysłana depesza do Rad
Wojennych Leningradzkiego, Zachodniego, Kijowskiego i Odeskiego
Okr
ę
gów Wojskowych podpisana przez ludowego komisarza obrony
marszałka Siemiona Timoszenk
ę
i szefa Sztabu Generalnego Armii
Czerwonej Gieorgija
ś
ukowa. W depeszy informowano,
Ŝ
e 22—23
czerwca 1941 roku jest mo
Ŝ
liwa napa
ść
Niemców, która mo
Ŝ
e
rozpocz
ąć
si
ę
od działa
ń
prowokacyjnych. Wojska okr
ę
gów powinny
by
ć
w gotowo
ś
ci bojowej do odparcia ewentualnego zaskakuj
ą
cego
uderzenia Niemców lub ich sojuszników. Polecono w niej, aby w nocy
z 21 na 22 czerwca obsadzi
ć
punkty ogniowe rejonów umocnionych na
granicy pa
ń
stwowej, przed
ś
witem tego dnia roz
ś
rodkowa
ć
na
lotniskach polowych lotnictwo, w tym tak
Ŝ
e jednostki lotnicze
rodzajów sił zbrojnych, i dokładnie je zamaskowa
ć
. Wszystkie
jednostki powinny osi
ą
gn
ąć
gotowo
ść
bojow
ą
, a wojska utrzymywa
ć
w stanie roz
ś
rodkowanym. Nale
Ŝ
ało doprowadzi
ć
do gotowo
ś
ci
bojowej obron
ę
przeciwlotnicz
ą
, ale nie powoływa
ć
na razie
rezerwistów, a tak
Ŝ
e poczyni
ć
przygotowania w zakresie zaciemnienia
miast i obiektów. Poza tym dowódcy wymienionych okr
ę
gów nie
powinni podejmowa
ć
Ŝ
adnych innych przedsi
ę
wzi
ęć
bez specjalnego
zarz
ą
dzenia.
Plan radzieckiej obrony granicy pa
ń
stwa na kierunkach uderze
ń
armii fi
ń
skiej i niemieckiej Grupy Armii „Północ” przewidywał udział
wojsk Leningradzkiego Okr
ę
gu Wojskowego i Nadbałtyckiego
Wydzielonego Okr
ę
gu Wojskowego. Pierwszy, składaj
ą
cy si
ę
z 7, 14,
23 armii, miał osłania
ć
granic
ę
fi
ń
sk
ą
od Półwyspu Rybackiego a
Ŝ
do
Zatoki Fi
ń
skiej na długo
ś
ci 1200 kilometrów. Półwyspu Hanko miała
broni
ć
8 samodzielna brygada piechoty. Nadbałtycki Wydzielony
Okr
ę
g Wojskowy, składaj
ą
cy si
ę
z 8 i 11 armii, miał rozwin
ąć
swoje
siły na granicy z Prusami Wschodnimi na długo
ś
ci 300 kilometrów i
osłania
ć
kierunek na Ryg
ę
, Dyneburg, Wilno. Dwie dywizje piechoty
miały broni
ć
wybrze
Ŝ
a bałtyckiego od Tallinna do Lipawy, a 3
samodzielna brygada piechoty — wysp Sarema i Hiuma.
Nadszedł 22 czerwca 1941 roku. Dzie
ń
napa
ś
ci hitlerowskich
Niemiec na Zwi
ą
zek Radziecki mo
Ŝ
na oczywi
ś
cie potraktowa
ć
jako
pierwszy dzie
ń
bitwy o Leningrad, ale byłoby to du
Ŝ
e uproszczenie.
Wprawdzie celem natarcia Grupy Armii „Północ" było rzeczywi
ś
cie
zaj
ę
cie Leningradu, to jednak trzeba sobie zdawa
ć
spraw
ę
,
Ŝ
e wojska
jej musiały pokona
ć
du
Ŝą
przestrze
ń
i stoczy
ć
wiele wyczerpuj
ą
cych
walk z jednostkami Armii Czerwonej, aby stan
ąć
pod tym miastem.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]