01 przygotowanie do negocjacji

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Pracownicy wielu polskich przedsiębiorstw coraz częściej decydują się na to, by podejmować rozmowy z pracodawcami, na temat wysokości swoich zarobków. Wynika to między innymi z tego, że w ostatnich latach na naszym rynku dostępnych jest coraz więcej informacji na temat wyceny wartości stanowisk i wynagrodzeń oferowanych przez różne firmy. Dzięki temu, każdy pracownik ma możliwość uzyskania informacji na temat tego ile warta jest jego praca.

Tematyka negocjowania wynagrodzeń ważna jest również z punktu widzenia pracodawcy. Musi on mieć na uwadze to, że przyznanie godziwego wynagrodzenia dobrym pracownikom jest inwestycją dla firmy. Po pierwsze odpowiednio wysoka pensja motywuje pracowników do jeszcze lepszej, jeszcze bardziej efektywnej pracy. Rośnie u nich poczucie współodpowiedzialności za budowanie wizerunku i jakości usług firmy, lepiej się z nią identyfikują. Po drugie, pracodawca musi sobie zdawać sprawę z tego, że konkurencyjne firmy tylko czyhają na dobrych, rzetelnych, doświadczonych pracowników. Jeśli ktoś jest specjalistą w swojej dziedzinie, to często staje się obiektem pożądania właścicieli firm, którzy będą w stanie zaoferować mu naprawdę wysoką pensję, jeśli tylko zdecyduje się odejść z dotychczasowego miejsca pracy. Pracodawca musi więc wszystko przekalkulować i odpowiedzieć sobie na pytanie: Co jest lepsze dla firmy? Czy bardziej ekonomiczne jest podwyższenie wynagrodzenia pracownika, czy też lepiej zrezygnować z rozmowy o pensji i tym samym stracić go na rzecz konkurencji? Nie wszyscy pracodawcy uzmysławiają sobie to jak szkodliwe jest odejście pracownika z przedsiębiorstwa. Po pierwsze: firma traci specjalistę. Należy więc liczyć się z tym, że potrzebne będą środki finansowe na znalezienie nowego równie dobrego pracownika. Po drugie - ważniejsze : wraz z odejściem kogoś, kto przepracował na danym stanowisku dłuższy okres czasu, z firmy "wypływa" cała wiedza pracownika, całe jego zdobyte doświadczenie i wiele cennych informacji. Ważne jest więc to, by pracodawca myśląc perspektywicznie zdecydował się zawczasu podjąć temat negocjacji wynagrodzenia z pracownikiem, który uważa, że zasłużył na podwyżkę.

Wielu specjalistów używa zamiennie terminów „negocjowanie” i „uzgadnianie”. Oznacza to, iż można potraktować negocjacje jako pewnego rodzaju relację między ludźmi, którzy dokonując różnych wyborów podejmują wspólnie jakieś decyzje. Efektem pomyślnie zakończonych negocjacji jest więc zbiór ustaleń, które są modyfikacją początkowych założeń i warunków każdej ze stron. Sytuacja negocjowania wynagrodzeń jest o tyle specyficzna, iż obie strony nie są równoważne. Zależny od pracodawcy pracownik ma słabszą pozycję wyjściową, relacja między nimi jest więc asymetryczna. Pracownik może jednak zmniejszyć tę dysproporcję i wynegocjować przyzwoite wynagrodzenie, jeśli we właściwy sposób zareaguje i zachowa się w trakcie rozmowy. Aby jednak tak się stało, bezwzględnie powinien odpowiednio przygotować się do negocjacji. Dobre przygotowanie to połowa sukcesu!! Nawet jeśli relacje z pracodawcą są oparte na wzajemnym zaufaniu i życzliwości i nawet jeśli do tej pory rozmowy o wynagrodzeniu kończyły się pomyślnie dla pracownika powinien on pamiętać o tym, że sytuacje negocjowania są bardzo zmienne i nieprzewidywalne. Właściwe przygotowanie zaś, daje pracownikowi poczucie pewności siebie i przekonania co do słuszności swoich racji. Ponadto pracownik przygotowany do rozmowy jest uodporniony na chwilowe impasy w rozmowie, potrafi elastycznie dopasować styl rozmowy do sytuacji przy jednoczesnym zachowaniu własnych warunków.

Jakie więc kroki należy poczynić przed przystąpieniem do rozmowy o wynagrodzeniu? Które informacje mogą przydać się w trakcie negocjowania wynagrodzenia:? Gdzie ich szukać? W jakim momencie podjąć rozmowę o podwyżce? I wreszcie: z jakim nastawieniem iść na rozmowę z pracodawcą? Na te i podobne pytania postaramy się pokrótce odpowiedzieć.

Ogólnie rzecz biorąc wyróżnić można trzy aspekty sytuacji negocjowania wynagrodzeń. Są to kolejno aspekty:

·  negocjatora A (pracownika)

·  przedmiotu negocjacji (wynagrodzenie)

·  negocjatora B (pracodawcy)

Bardzo istotne w przygotowywaniu się do negocjacji jest to, by umieć przyjąć różne punkty widzenia i dojrzeć w sytuacji negocjowania wynagrodzeń, każdy z wymienionych aspektów. Pracownik musi spróbować postawić się w sytuacji swojego szefa. To pomoże mu przewidzieć pewne jego reakcje ale także zrozumieć argumenty jakimi będzie się posługiwał. Należy też przyjrzeć się sytuacji negocjowania wynagrodzeń pod kątem tego co jest ich przedmiotem. Pracownik powinien mieć pełną jasność co do warunków jakie stawia. Oznacza to, iż powinien się zorientować czy warunki te są realne, możliwe do spełnienia, które z nich są bardziej negocjowalne, które mniej. Należy też odnieść je do ogólnej sytuacji w jakiej znajduje się firma.

Spróbujmy teraz zaplanować kolejne czynności jakie powinien wykonać pracownik zanim podejmie rozmowę z pracodawcą na temat swojego wynagrodzenia.

·  wstępna orientacja,

·  zdobycie wszelkich niezbędnych informacji na temat: przedmiotu negocjacji, równowagi sił swoich i pracodawcy,

·  określenie pożądanego wyniku i hierarchii celów,

·  przygotowanie planu taktycznego i strategicznego,

·  przewidywanie możliwych reakcji pracodawcy

·  wypracowanie alternatyw i wariantów zastępczych,

·  próba,

·  wybranie właściwego momentu

<li>przygotowanie psychiczne.

Wstępna orientacja

Pierwszym etapem planowania negocjowania wynagrodzeń powinno być określenie sytuacji, w jakiej znajdujemy się obecnie i sytuacji w jakiej chcielibyśmy się znajdować. Każdy pracownik ma orientację co do tego czy wynagrodzenie jakie otrzymuje jest adekwatne do jego zaangażowania, czy wyników jego pracy. Chęć uzyskania podwyżki pojawia się na przykład wtedy, gdy zdajemy sobie sprawę z tego, że nasze potrzeby przewyższają możliwości finansowe. Może również być tak, że pracownik czuje się dyskryminowany płacowo względem innych osób pracujących na podobnych stanowiskach w tej samej, albo innej firmie. Czasem gotowość podjęcia negocjacji wynagrodzenia pojawia się, gdy zwiększa się zakres obowiązków pracownika, lub ryzyko związane z pracą na danym stanowisku. Może też zdarzyć się tak, że pracownik otrzyma inną korzystniejszą pod względem finansowym ofertę pracy. Zaczyna wtedy analizować plusy i minusy pracy na dotychczasowym stanowisku. Bardzo często czynnikiem decydującym o zmianie pracy jest wysokość oferowanej pensji.

Pracownik powinien więc zadać sobie pytania: w jakim stopniu satysfakcjonuje mnie moje wynagrodzenie? W jakim stopniu jest ono adekwatne w stosunku do moich umiejętności i doświadczenia? Ile chciałbym, a ile mógłbym zarabiać?

Wstępna orientacja jest punktem wyjścia do sformułowania pożądanych celów i ich hierarchii. Ten etap musi być jednak poprzedzony rzetelnym, dokładnym, precyzyjnym "wywiadem środowiskowym".

Zdobycie wszelkich niezbędnych informacji

Ten etap przygotowywania się do negocjacji jest najbardziej rozbudowany. Może trwać kilka, czasem kilkanaście dni. Specjaliści od negocjacji kładą największy nacisk na tę fazę planowania rozmów o wynagrodzeniach. Trudno przecenić jej znaczenie, bowiem większy zasób posiadanych informacji pozwala pracownikowi z większą swobodą dyskutować o podwyżce. Może on odwoływać się do obiektywnych danych, do faktów które w istotny sposób związane są z wysokością wynagrodzenia. Doinformowany pracownik jest więc spokojny i elastyczny w rozmowie. Ponadto, wiedza pozwala mu na określenie swoich celów, możliwości ich realizacji oraz na przygotowanie określonej strategii i taktyki negocjacyjnej.

Wyróżnić można kilka obszarów, które pracownik powinien dokładnie przeanalizować zanim podejmie rozmowę o podwyżce. Są to informacje na temat:

·  rynku wynagrodzeń,

·  firmy w której pracuje,

·  pracodawcy,

·  własnej wartości i przydatności zawodowej

Pracownik musi mieć orientację co do tego jaki jest stan ekonomiczny sektora, w którym jest zatrudniony. W związku z tym powinien uzyskać informacje na temat tego jak ludzie o podobnym profilu stanowiska zarabiają w innych firmach i jakie jest zapotrzebowanie na takich jak on specjalistów w danym obszarze. Wiedza o rynku wynagrodzeń może być doskonałym punktem odniesienia w rozmowie, pod warunkiem jednak, że jest to wiedza obiektywna i sprawdzalna. Częstym błędem pracowników jest opieranie się na przypadkiem zasłyszanych i nie potwierdzonych informacjach o rynku wynagrodzeń. Aby mieć pewność, że dane, do których chcemy się odwołać w rozmowie o podwyżce są prawdziwe, najlepiej zdobyć je z pewnego źródła. Takimi niezawodnymi bazami danych o aktualnym rynku płac są na przykład raporty płacowe. Znaleźć w nich można wiele istotnych informacji na temat tego, jaka jest sytuacja branży, w której działa nasza firma, jak wygląda tabela wynagrodzeń w przedsiębiorstwach o podobnej do naszej firmy strukturze i specyfice.

Skoro mowa o naszej firmie, to jest to kolejny obszar, który pracownik powinien dokładnie "przebadać" przed rozmową o swoim wynagrodzeniu. Najważniejsze jest to, żeby zorientować się w funkcjonującej w firmie strukturze wynagrodzeń. Często pracownicy skupiają się wyłącznie na wysokości pensji zasadniczej nie przywiązując wagi do innych świadczeń takich jak: ubezpieczenia zdrowotne, partycypacja finansowa, opieka medyczna, czy opcje na akcje. Wielu pracowników nie zdaje sobie sprawy z tego jak rentowne mogą okazać się dla nich takie świadczenia. Informacje na temat naszej firmy mogą okazać kluczowymi w negocjowaniu podwyżki. Logiczne jest, że warto starać się o podwyżkę w na przykład firmach dużych, mających kapitał zagraniczny. Ponadto posiadanie wiedzy o aktualnej kondycji firmy, dynamice jej rozwoju, rysujących się przed nią perspektywach, pozwala pracownikowi nastawić się na ewentualną reakcję pracodawcy. Jeśli firma, w której pracujemy znajduje się chwilowo w finansowym dołku, jeśli przechodzi przez jakiś kryzys warto odłożyć rozmowę na później. Można też zmniejszyć swoje oczekiwania i roszczenia, co do wysokości wynagrodzenia. Jeśli zaś okoliczności dla rozmowy o podwyżce są sprzyjające- z punktu widzenia sytuacji firmy, to trzeba taki moment wykorzystać i podjąć negocjacje.

Kolejnym krokiem jest zorientowanie się co do tego, z kim mamy negocjować. Informacje na temat naszego przyszłego rozmówcy - naszego pracodawcy, są konieczne do tego, żeby poczuć psychiczny komfort przed rozmową. Dużo spokojniej będziemy podejmować rozmowę, jeśli ktoś uprzedzi nas wcześniej z kim mamy do czynienia. Postawienie się w sytuacji rozmówcy pozwala częściowo na niego wpłynąć. Jeśli myślimy jego kategoriami, wczuwamy się w jego postawę łatwiej nam znaleźć argumenty na rzecz obrony naszych warunków. Pracodawca jak już wcześniej wspominaliśmy, jest w o tyle uprzywilejowanej sytuacji, iż stoi na wyższej niż my pozycji. Jest w pewnym sensie mocodawcą, ponieważ on w ostateczności podejmuje decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu naszych warunków współpracy. Częstokroć jednak okazuje się, że "nie taki diabeł straszny" i, że nasz szef jest osobą, która doskonale rozumie i uwzględnia nasze potrzeby i nasz punkt widzenia. Przed rozmową można skorzystać z porad współpracowników, którzy już kiedyś podejmowali negocjacje o wynagrodzeniach. Mogą oni bowiem udzielić nam cennych wskazówek i informacji na temat tego jak rozmawiać z pracodawcą, jaką taktykę przyjąć i czego się można po pracodawcy spodziewać. Pamiętajmy jednak o tym, iż sytuacja negocjacji jest bardzo specyficzna i uzależniona od wielu czynników, nie można więc przewidzieć wszystkich możliwych reakcji szefa. Oznacza to, iż nie można się "zaprogramować" przed rozmową. Można jednak w granicach rozsądku przygotować się do rozmowy w oparciu o doświadczenia jakie z pracodawca mieli inni pracownicy.

Kolejnym być może najważniejszym z wymienionych, obszarem poszukiwania informacji przed podjęciem negocjacji jest rzeczowa ocena naszych kompetencji zawodowych. Pracownik musi umieć dokładnie określić swoją wartość w kategoriach przydatności dla firmy, w której pracuje. Dzięki temu może porównać swoje wynagrodzenie z zarobkami podobnych osób na podobnych stanowiskach. Powinien więc odpowiedzieć sobie na pytanie: ile tak naprawdę jestem wart dla mojej firmy? Co straciłaby firma gdybym odszedł z pracy w tym momencie? Jakie jest moje miejsce w hierarchii i strukturze przedsiębiorstwa?

Aby ułatwić sobie zadanie określenia własnej wartości warto skupić się na następujących aspektach funkcjonowania zawodowego:

·  liczba lat doświadczenia zawodowego,

·  wykształcenie,

·  stanowisko i miejsce w strukturze firmy,

·  wydajność i efektywność naszej pracy,

·  stopień ryzyka zawodowego,

·  wyniki ocen okresowych,

·  uczestnictwo w szkoleniach i kursach,

·  szczególne sukcesy zawodowe,

·  posiadane umiejętności przydatne na danym stanowisku.

Logiczne jest to, że wraz z upływem lat i wzrostem doświadczenia zawodowego wzrasta też zazwyczaj wysokość naszej pensji. Pamiętać jednak należy o tym, że większe jest prawdopodobieństwo wynegocjowania satysfakcjonującego nas wynagrodzenia, jeśli w parze z rosnącym stażem pracy zwiększa się również nasze zaangażowanie i rozwój zawodowy.

Ważne jest również to, by przed rozmową o wynagrodzeniu zorientować się jaką wartość dla pracodawcy ma nasze wykształcenie. Jeśli pracujemy na stanowisku, które zgodne jest z kierunkiem ukończonych przez nas studiów, to możemy liczyć na to, że dla pracodawcy ten fakt będzie mieć duże znaczenie.

Aby określić swoją wartość trzeba także po zdobyciu informacji o strukturze firmy - umieścić siebie w jej hierarchii. Ważne jest to ilu mamy przełożonych i to, dla ilu osób my jesteśmy szefami. Wynagrodzenie pracownika rośnie bowiem zazwyczaj wprost proporcjonalnie do liczby podległych mu ludzi. Informacji na temat i efektywności naszej pracy najlepiej poszukiwać w źródłach obiektywnych i sprawdzalnych. Dla pracodawcy dużo większe znaczenie mają konkretne wyniki pracy niż ogólnikowe stwierdzenia i subiektywne opinie o własnej wydajności. Dobrym punktem wyjścia mogą w tym wypadku być wyniki ocen okresowych. Można bowiem odnieść je do swoich poprzednich wyników, bądź też umieścić je na tle wyników wypracowanych przez firmę w danym okresie. Pozwala to na określenie własnego wkładu i zaangażowania w sukces firmy.

Dodatkowymi argumentami uzasadniającymi roszczenia wynagrodzeniowe pracownika może być jego uczestnictwo w różnego rodzaju kursach zawodowych. Certyfikaty potwierdzające uczestnictwo w jakimś szkoleniu są dowodem na to, iż pracownik chce się rozwijać, że poszerza swoją wiedzę i umiejętności. Często zdarza się, że pracownik podejmuje rozmowę o podwyżce, bezpośrednio po tym jak odniesie jakiś znaczący sukces w swoim działaniu.

Warto również zorientować się na jakim poziomie są nasze umiejętności przydatne na danym stanowisku. Informacji na temat naszych umiejętności i kompetencji komunikacyjnych, negocjacyjnych, przywódczych, czy organizacyjnych udzielić nam mogą pracownicy i bezpośredni przełożeni.

Każdy pracownik, chcący określić swoją wartość dla firmy może zawsze zwrócić się do firm konsultingowych i rekrutacyjnych. Specjaliści i eksperci doradztwa personalnego przeprowadzić mogą kompleksową i fachową ocenę umiejętności i przydatności dla firmy pracownika.

Określenie pożądanego wyniku i hierarchii celów

Kiedy pracownik ma już wszystkie informacje na temat firmy, pracodawcy i na temat własnych umiejętności i wartości jaką stanowi dla firmy może wstępnie oszacować wysokość wynagrodzenia jaka byłaby dla niego satysfakcjonująca. Aby tego dokonać przede wszystkim należy odnieść wysokość pensji pożądanej do aktualnej. Należy pamiętać o tym, że oczekiwania co do zarobków nie mogą być zbyt wygórowane. Propozycja drastycznie wysokiej podwyżki może już na samym początku negocjacji zdenerwować i negatywnie nastawić naszego rozmówcę. Pracodawca zazwyczaj jest przygotowany na to, iż pracownicy mają zmienne oczekiwania co do wysokości swojego wynagrodzenia, jednak liczy się z tym, że ich propozycje mieszczą się w granicach rozsądku.

Ważne jest by pracownik zastanowił się nad strukturą swojego przyszłego wynagrodzenia. Pomocne w tym momencie okazują się wcześniej zdobyte informacje o strukturze wynagrodzeń w firmie. Jeśli pracodawca oferuje oprócz pensji zasadniczej również pakiet świadczeń dodatkowych pracownik powinien zastanowić się, które z nich mają dla niego dużą, które mniejszą wartość. W ten sposób może ustalić hierarchię ważności celów, które chce osiągnąć. Przykładowo: dla pracownika który nie ma rodziny i wyjeżdża często na delegacje ważniejsze będzie to, żeby pracodawca przyznał mu samochód służbowy i ubezpieczenie podczas podróży służbowych, mniej ważna zaś będzie dla niego polisa na życie.

Ustalenie pożądanego wyniku i hierarchii celów wiąże się również z określeniem minimalnego progu do, którego będzie gotowy iść na ustępstwa. Pracownik musi być elastyczny i musi zdawać sobie sprawę z tego, iż z pewnych roszczeń będzie musiał zrezygnować. Może też zdarzyć się tak, że pracodawca w ramach kompromisu zaproponuje jakieś ekwiwalentne rozwiązanie. Na taką i inne okoliczności pracownik musi być gotowy, żeby z jednej strony nie być sztywnym w swoich żądaniach, z drugiej zaś strony, żeby nie poddać się bez walki i zwyczajnie dać się "zbyć".

Przygotowanie planu taktycznego i strategicznego

Kiedy pracownik ma ustaloną hierarchię ważności swoich celów, może przystąpić do konstruowania planu taktycznego przebiegu rozmowy. Dzięki temu, że zaplanujemy sobie taktykę czy przebieg rozmowy, unikniemy chaosu w czasie negocjacji. To zaś jest gwarancją tego, że poruszymy i omówimy wszystkie najważniejsze kwestie i problemy.

Przygotowanie planu taktycznego wiąże się przede wszystkim z określeniem dokładnego terminu podjęcia negocjacji. Pracownik powinien wyczuć odpowiedni moment, żeby zdecydować się na rozmowę o wynagrodzeniu Bardzo ważne jest to, żeby na kilka dni przed rozmową poprosić pracodawcę o zarezerwowanie terminu spotkania z nami. Pozwoli to uniknąć wielu kłopotliwych sytuacji. Szef może być zapracowany, więc niczym nie poprzedzone podjęcie rozmowy o podwyżce może go wyprowadzić z równowagi. Pracodawca powinien zadbać o to, żeby nikt i nic nie przerwało spotkania z pracownikiem, który jest z nim umówiony. Dzięki temu mamy gwarancję, że rozmowa będzie przebiegała bez poważniejszych zakłóceń.

Zanim pracownik podejmie negocjacje, powinien również obmyślić strategię prowadzenia rozmowy. Jeśli zna szefa i zna okoliczności może zdecydować czy korzystniej jest rozmawiać bardzo poważnie i twardo stawiać swoje wymagania, czy lepiej jest rozluźnić atmosferę i spokojnie z uśmiechem przedstawiać swoje racje. Pracownik powinien przewidzieć etapy jakie występują w trakcie negocjowania wynagrodzeń. Zgodnie z tym może zaplanować sobie kolejność ujawniania konkretnych informacji i sposób prowadzenia rozmowy. Powinien także zastanowić się nad tym, czym pracodawca może go zaskoczyć i w jaki sposób zareaguje na przedstawioną mu ofertę.

Najważniejsze jednak - niezależnie od rodzaju strategii jaką obierze pracownik, jest to, żeby umiał elastycznie dopasować się do sytuacji i plastycznie reagować na każde nawet najbardziej zaskakujące momenty rozmowy. Pomocne w tym wypadku wydaje się być wypracowanie możliwych wariantów zakończenia rozmowy.

Wypracowanie alternatyw i wariantów zastępczych

Przed przystąpieniem do negocjacji pracownik mający jasno określony cel rozmowy, musi być gotowy na to, że proponowane przez niego rozwiązania nie zostaną przez pracodawcę zaaprobowane. Aby nie zakończyć negocjacji w punkcie wyjścia i nie wyjść z niczym z gabinetu pracodawcy, pracownik powinien uzmysłowić sobie najwięcej możliwych rozwiązań zastępczych. Warto również zastanowić się nad tym jak zachowamy się, jeśli porozumienie nie zostanie zawarte. Im bardziej będziemy elastyczni i im więcej propozycji będziemy w stanie przedstawić pracodawcy, tym większa szansa, iż uda nam się dojść do kompromisu.

Próba

Sytuacja negocjowania wynagrodzenia jest sytuacją stresującą zarówno dla pracodawcy jak i dla pracownika. Jest pewnego rodzaju grą, w której konflikt interesów jest dość silny. Aby zminimalizować zdenerwowanie towarzyszące rozmowie z pracodawcą, warto przećwiczyć sobie wcześniej taką rozmowę. Pomoc przyjaciół może okazać się nieoceniona, ponieważ jako osoby z zewnątrz będą oni potrafili krytycznie ale i z dystansem popatrzeć na nasze zachowanie. Takie ćwiczenie pozwala również utrwalić w pamięci wszystkie informacje, jakie posiadamy i jakimi możemy się "podpierać" w trakcie rozmowy. Dzięki temu zmniejszy się prawdopodobieństwo tego, że szef zaskoczy nas jakimś pytaniem, na które nie będziemy znali odpowiedzi.

Przygotowanie psychiczne

Ostatnim, choć równie ważnym co pozostałe krokiem który powinien uczynić pracownik przed rozmową negocjacyjną jest przygotowanie się psychiczne do rozmowy. Wyżej opisane etapy planowania negocjacji wynagrodzenia służyły temu, by pracownik idąc na rozmowę miał poczucie słuszności swoich racji i pewności tego, że zasługuje na wyższe niż do tej pory oferowane wynagrodzenie.

Pracownik przed rozmową powinien uzmysłowić sobie również to, że pracodawca ma dobre intencje i w równym stopniu zależy mu na tym, żeby dobrzy pracownicy czuli się w jego firmie odpowiednio zmotywowani.

Przede wszystkim jednak powodzenie rozmowy negocjacyjnej zależy od wiary w siebie. Kiedy pracownik jest pewny swoich umiejętności i zdolności- stawia sobie jasne cele i konsekwentnie dąży do ich realizacji wierząc w powodzenie swoich działań. Pozytywne myślenie przekłada się na optymizm, który czyni pracownika odpowiednio zmotywowanym i zaangażowanym w działalność zawodową. To zaś jest cechą wysoce przez pracodawców pożądaną. W atmosferze życzliwości dojść może do uzgodnienia kompromisu, który satysfakcjonować będzie obie z zainteresowanych stron - i pracownika i pracodawcę.