019

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Mieczysław B.B. Biskupski

z 1936 roku było w całos'ci amerykańską produkcją10. Kiepurę obsadzano głównie w rolach Włochów, zgodnie ze stereotypem etnicznym s'piewaka. Choć nie był zbyt rozpoznawalny wśród szerszej publiczności amerykańskiej, Polacy znali go jako Polaka i patriotę, dzięki czemu przez długi czas miał oddanych fanów.

Bez wątpienia największą karierę filmową spośród Polaków w Ameryce zrobił Tom Tyler, urodzony w 1903 roku w małej wiosce na północy stanu Nowy Jork jako Wincenty Markowski, a wychowany w pełnym Polaków Hamtramck w stanie Mi­chigan11. Tyler był przystojnym mężczyzną tytanicznej siły, bok­serem i olimpijskim ciężarowcem, reklamowanym w młodości jako najsilniejszy człowiek w Stanach Zjednoczonych. Na po­czątku swojej kariery mówił z wyraźnym polskim akcentem, co przezwyciężył z pewnymi trudnościami. Tyler zagrał w ponad dwustu filmach, często jako kowboj, przy czym zawsze dawano mu irlandzkie nazwisko, co zapewne stanowiło jeden z powodów, dla których jego prawdziwa narodowość pozostała nieznana wi­downi. Pracował dla wielu wytwórni, przede wszystkim drugo­rzędnych, i za każdym razem był kiepsko opłacany. Ze względu na potężną budowę obsadzono go jako Kapitana Marvela w se­rialu z 1941 roku pod takim właśnie tytułem, a później jako Phantoma i przerażającą Mumię. Legendarna siła Tylera opuściła go pod koniec lat czterdziestych, gdy zapadł na reumatoidalne zapalenie stawów i szybko stał się kaleką. Zmarł zapomniany i bez grosza przy duszy w Hamtramck w wieku pięćdziesięciu

10 Give Us This Night, reżyseria Alexander Hali, scenariusz Edwin Justus Mayer i Lynn Starling, występują Jan Kiepura i Gladys Swarthout (Paramount 1936). Co ciekawe, w 1942 roku Mayer napisał scenariusz To Be or Not to Be, jednego z nielicznych „polskich" filmów z okresu wojny.

11 Markowski urodził się w małej chatce w Port Henry koło Witherbee w sta­nie Nowy Jork, miejscu narodzin słynnego baseballisty Johny'ego Podresa, tak jak Tom Tyler - Polaka, którego pochodzenie etniczne nie było sze­rzej znane.

Polska obecność w amerykańskim kinie przed rokiem 1939

lat, w przeddzień polskiego święta narodowego 3 Maja. Zakrawa na ironię, że na krótko przed śmiercią Tyler zaczął odzyskiwać sławę, ponieważ jego stare filmy często pojawiały się w telewizji, jak jednak odnotowano w jego nekrologach, nic z tego nie miał, ponieważ „nie zadbał o wykupienie praw".

Tom Tyler był przez krótki okres idolem amerykańskiej pu­bliczności seansów porannych, ale mało kto wiedział o jego pol­skim pochodzeniu i nie wydaje się, aby angażował się w pol­skie sprawy w Stanach Zjednoczonych czy w Polonię w ogóle. Tyler nigdy nie był poważnym aktorem, występował przede wszystkim jako główny bohater niskobudżetowych filmów akcji albo w drugoplanowych rolach w droższych produkcjach. Cha­rakterystyczne dla Hollywood jest to, że w żadnej ze swoich licz­nych ról nie zagrał Polaka12. Wiele aspektów jego życiorysu zna­nych jest bardzo pobieżnie, od czasu do czasu jest nawet błędnie określany jako Litwin13. Podobnie jak wielu innych polskich ar­tystów w Hollywood Tyler nie zrobił niczego, by uczynić swoją narodowość bardziej widoczną.

Jeszcze bardziej uciążliwe problemy zdrowotne ograniczyły karierę Roberta Donata, który, choć wystąpił w zaledwie kilku filmach, należy do najznamienitszych aktorów w historii kina. Urodzony w Manchesterze jako syn polskiego imigranta, Donat zawsze był słabego zdrowia, co uniemożliwiło mu granie w wielu

12              Jedyny potencjalny wyjątek to rola Gusa Bansheka w King of Alcatraz stu-­
dia Paramount z 1938 roku W zasadzie nie ma to znaczenia, gdyż rola Ty-­
lera była tak mała, że w napisach wymieniony został jako dwie bezimien­-
ne postacie („radiooperator” i „oficer"). Tak czy inaczej, nie podano naro­-
dowości Gusa. Tyler był za to tytułowym Irlandczykiem w serialu Clancy
ofthe Mounted (1933).

13              Wszystkie (nieliczne) informacje biograficzne o Tylerze, jakimi dysponu­-
jemy, wskazują, że był synem polskich imigrantów z północno-wschodniej
części ziem polskich. Cześć jego nekrologów podała jego nazwisko w znie­-
kształconej fermie „Marko”, jeszcze bardziej przyczyniając się do ukrycia
faktu, że było niewątpliwie polskie.

42

43